H Τζαβέλλενα

 

«H Τζαβέλλενα»

Πολλά ήταν και τα παραδείγματα γυναικών που έμειναν στην ιστορία με το όνομα τους. Η Μόσχω Τζαβέλλα, σύζυγος του Λάμπρου, αντιστάθηκε γενναία, όταν ο Αλή πασάς έστειλε ισχυρό στράτευμα για να κατακτήσει το Σούλι. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της μάχης, τα όπλα των ανδρών έπεσαν σε αχρηστία λόγω υψηλής θερμοκρασίας. Το αποτέλεσμα  ήταν οι δύο πλευρές να κηρύξουν προσωρινή ανακωχή.

Η Τζαβέλλα, η οποία μέχρι τότε κρατούσε απόσταση από το σημείο της μάχης, παρατήρησε τη διακοπή των πυροβολισμών. Υπέθεσε πως οι Οθωμανοί σκότωσαν τους Σουλιώτες. Τότε, επικεφαλής 400 γυναικών, επιτέθηκε στους  στρατιώτες του Αλή. Μαζί  τους  ακολούθησαν  και  οι  άντρες. Οι  στρατιώτες  του  Αλή  Πασά  αιφνιδιάστηκαν  και  τράπηκαν  σε  φυγή. Το μέγα επίτευγμά της γέμισε δέος τους Οθωμανούς, ενώ ενέπνευσε τη λαϊκή παράδοση.

 

 

Πηγή: Διαδικτυακό  site  «ΕΘΝΟ-ΛΟΓΙΚΑ»

καπετάν Βασίλης Ζούρκας

 

Βασίλης  Ζούρκας

          Ο  καπετάν  Βασίλης  Ζούρκας  ήταν  ένας  από  τους  πιο  διαπρεπείς  Έλληνες  επαναστάτες  της  Μακεδονίας. Ξεκίνησε  την  δράση  του  το  1875. Έδρασε  κυρίως  στον  Γράμμο, στις  Πρέσπες, στο  Περιστέρι, στην  Καστοριά.

            Σε  αναφορά  του  προς  την  ελληνική  κυβέρνηση, ο  Έλληνας  πρόξενος  στο  Μοναστήρι  Πέτρος  Λογοθέτης (αριθμ.280-27  Αυγούστου  1878)  γράφει:

“Ο  πιο  ξακουστός  για  την  πολεμική  του  δεξιότητα  αρχηγός  στην  προξενική  μου  περιφέρεια  είναι  ο  Βασίλειος  Ζούρκας. Στις  13  του  μήνα, σε  θέση μια  ώρα  μακριά  από  την  Καστοριά  ήρθε  σε  σύγκρουση  με  τουρκαλβανικό  απόσπασμα  υπό  τον  Αλιάμπεη, και  νίκησε”.

            Σε  άλλη  αναφορά  του  ο  Πέτρος  Λογοθέτης  γράφει  για  τον  Έλληνα  πολέμαρχο:

            ‘’Οι  υπό  τον Βασίλειον  Ζούρκαν  και  τον  Νικόλαο  Κορδίστα, επαναστάτες  που  είναι  πάνω  από  διακόσιοι, κάμποσες  μέρες  λημεριάζουν  ανενόχλητοι  στα  χωριά  της  Πρέσπας, και  με  επιδρομές  προς  το  βουνό  Πέτρινα, απειλούν  τη  συγκοινωνία  ανάμεσα  στα  Βιτώλια  και  στην  Αχρίδα. Με  την  εμφάνιση  αυτών  στην  Πρέσπα, αλλά  και  με  την  εμφάνιση  πολλών  άλλων  επαναστατικών  κι  αρματολικών  ομάδων  σ’  άλλα  μέρη  της  προξενικής  μου  περιφέρειας  κατέλαβε  τρόμος  και  έκπληξη  τις  τουρκικές αρχές  και  τους  Οθωμανούς  κατοίκους. Αδύνατον  να  χτυπήσουν  τα  σώματα, επειδή  δεν  έχουν  επαρκή  στρατιωτική  κάλυψη...’’.

            Το  παρακάτω  δημοτικό  τραγούδι  υμνεί  τα  κατορθώματα  του  Βασίλη  Ζούρκα:

 

Βασίλης  εξεκίνησε  αρματολός  να  πάει.

Πιάνει, συνάζει  τα  παιδιά, πιάνει  τα  κουβεντιάζει.

 

- Παιδιά  μ’  ακούστε  με  καλά, πολύ  ταπεινωμένα.

Δεν  είν’  καιρός  για  κλεφτουριά  και  για  παχιά  κριάρια.

Ειν’  ο  καιρός  για  το  σπαθί, καιρός  για  το  ντουφέκι.

Να  πάμε  να  πατήσουμε  τα  έρμα  τα  Μπιτόλια.

 

- Παιδιά  μου  τι  να  γίνηκεν  ο  καπετάν  Βασίλης;

Στο  Γράμμο  δε  μας  φάνηκε, στο  Κάστρο  μας  δε  βγήκε.

Τι  μας  ρημάζει  η  Τουρκιά, μας  βιάζουν  οι  Αρβανίτες.

- Να  εψές  τον  είδαμε  στο  πέρασμα  στη  Βίγλα.

Να  πολεμάει  σαν  το  θεριό, σαν  τ’  άξιο  παλικάρι.

 

Σαν τ’  άκουσε  ο  Νίκος  ο  Σπανός, βαριά  του  κακοφάνει.

Πιάνει, συνάζει  τα  παιδιά, πιάνει  μετράει  τις  σφαίρες.

- Εμπρός  παλικαράκια  μου, στον  πόλεμο  να  πάμε.

 

Πηγή: Βιβλίο  “Μακεδονία – Μακεδονικός  Αγώνας” - Κωνσταντίνος  Δούφλιας – Εκδόσεις  Αιγαίο

 Ο  Κώστας  Δούφλιας  γεννήθηκε  στην  Καστοριά. Σπούδασε  Οικονομικές  και  Πολιτικές  επιστήμες  στο  Πανεπιστήμιο  της  Θεσσαλονίκης  και  Κοινωνική  Θεραπευτική  Παιδαγωγική. Ασχολήθηκε  από  πολύ  νωρίς  με  την  λαογραφία, την  ιστορία  της  Μακεδονίας.

Νάουσα 1705: η εξέγερση που τερμάτισε το παιδομάζωμα

 

Νάουσα 1705: η εξέγερση που τερμάτισε το παιδομάζωμα

 

Σύμφωνα λοιπόν με τα έγγραφα του ιεροδικείου της Βέροιας, το 1705 κατέφθασε στην Νάουσα ο Αχμέτ Τσελεμπή, απεσταλμένος της σουλτανικής κυβέρνησης, μαζί με το επιτελείο του. Σκοπός του ήταν να στρατολογήσει από την πόλη και την γύρω περιοχή της 50 αγόρια για το σώμα των γενίτσαρων. Οι Ναουσαίοι, όχι μόνο επιφύλαξαν εχθρική υποδοχή στον Αχμέτ Τσελεμπή, αλλά και αρνήθηκαν να του παραδώσουν τα παιδιά τους. Η απείθεια στις διαταγές του Τούρκου απεσταλμένου εξελίχθηκε σε ένοπλη εξέγερση. Με αρχηγό τον  Ζήση  Καραδήμου, οι κάτοικοι της Νάουσας επαναστάτησαν και σκότωσαν τον Αχμέτ Τσελεμπή με την ακολουθία του.

Στην συνέχεια, ο Καραδήμος και οι δύο γιοι του, Βασίλης και Δημήτρης, σχημάτισαν  στρατιωτικό σώμα 100 ανδρών. Σκοπός  τους  ήταν να επεκτείνουν την εξέγερση και σε άλλες περιοχές. Ο Έλληνας αρματολός πραγματοποίησε αρκετές επιδρομές κατά των  Τούρκων, στην περιοχή της Νάουσας και της Βέροιας.

Οι Οθωμανοί συγκέντρωσαν μια ισχυρή δύναμη από 1000 άνδρες. Αυτή  η  ομάδα άρχισε να καταδιώκει επίμονα τους ένοπλους επαναστάτες. Η μάχη που έκρινε τελικά την τύχη της εξέγερσης δόθηκε τον Ιούνιο του 1705. Οι Οθωμανοί περικύκλωσαν τον Καραδήμο και τους άνδρες του στο ποτάμι της Αραπίτσας, κοντά στην Νάουσα. Οι Έλληνες, επειδή ήταν πολύ λιγότεροι, ηττήθηκαν. Όσοι επέζησαν, σκόρπισαν υποχωρώντας προς την κορυφή του όρους Βέρμιο. Ο Καραδήμος έχασε την ζωή του πολεμώντας. Οι δύο γιοι του, μαζί με άλλους τέσσερις άνδρες του, αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους και μεταφέρθηκαν στην Βέροια. Εκεί δικάστηκαν και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό. Ακολούθησε διωγμός κατά των συγγενών όσων είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση. Συνολικά συνελήφθησαν 40 άνδρες και 29 γυναίκες, που φυλακίστηκαν στην Θεσσαλονίκη και αργότερα εκτελέστηκαν. Η καταστολή  όμως της εξέγερσης είχε κοστίσει πολλούς νεκρούς και τραυματίες στην οθωμανική κυβέρνηση καθώς και το διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 75.000 περίπου χρυσών νομισμάτων.

Μετά από αυτό το γεγονός, δεν υπήρξε κάποια μαρτυρία που να λέει ότι οι Τούρκοι έκαναν παιδομάζωμα. Οι Τούρκοι συνειδητοποίησαν ότι δεν άξιζε να ξανακάνουν παιδομάζωμα, επειδή φοβόντουσαν μήπως ξεσπάσουν πάλι εξεγέρσεις. 

 

Πηγή: Διαδικτυακή σελίδα  Infognomon

Ο Αγγελής Γάτσος με τους Μακεδόνες του στη Μάχη των Δερβενακίων

 

Ο Αγγελής Γάτσος με τους Μακεδόνες του στη Μάχη των Δερβενακίων

Δρ Ιωάννης Παρίσης

Τον Ιούλιο του 1822 οι ξεσηκωμένοι Έλληνες, με επικεφαλής τον Θ. Κολοκοτρώνη, συνέτριψαν  τους  Τούρκους  στα  Δερβενάκια. Έχουν γραφεί και γράφονται πολλά για την μάχη αυτή, για τον Γέρο του Μωριά, για τον Νικηταρά και άλλους ηρωικούς αγωνιστές.

Όμως εκεί υπήρχαν και Μακεδόνες με καπετάνιο τον «ρωμαλέο και ανδρειότατο» Αγγελή Γάτσο από την Αλμωπία. Διότι μετά την αποτυχία της Επανάστασης στην Μακεδονία, οι οπλαρχηγοί του Ολύμπου, του Βερμίου, της Χαλκιδικής και των άλλων περιοχών, αποφάσισαν να  συνεχίσουν  τον αγώνα στην νότια  Ελλάδα.

Ο Αγγελής Γάτσος έφτασε στην Αργολίδα. Εκεί με τους άνδρες του συμμετείχε στη μάχη των Δερβενακίων κατά του Δράμαλη. Ὁ Φωτάκος Χρυσανθόπουλος, πρώτος υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, αναφέρει: «Ο περίφημος καπετάνιος Γάτσος, ων εις τα όπλα εκ γενετής και σύντροφος αχώριστος του Ολυμπίου, και οι στρατιώται του Μακεδόνες πολέμησαν εις τα Δερβενάκια γενναίως και οι Πελοποννήσιοι ευχαριστήθηκαν πολύ, διότι είδαν άνδρας έχοντας ζήλον και εθνικισμόν μέγαν».

 

Πηγή: Διαδικτυακό  site «Επισκόπηση»

 

 

(*) Ο Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ)

O Αγγελής Γάτσος νικά τους Τούρκους στους Λύκους

 

O  Αγγελής  Γάτσος  νικά  τους  Τούρκους

στους  Λύκους (Έδεσσας)

           Τον  Απρίλιο  του  1822  η  Νάουσα  καταστράφηκε  από  τους  Τούρκους. Αμέσως  μετά, ο  Αγγελής  Γάτσος  με  τον  αδερφό  του  Πέτρο  και  όσους  άντρες  του  απέμειναν, επισκέφτηκαν  χωριά  της  περιοχής  μας. Ήθελαν  να  τους  πείσουν  να  κατέβουν  στη  νότια  Ελλάδα  για  να  συνεχίσουν  τον  αγώνα.

            Τα  πρώτα  χωριά  που  επισκέφτηκαν  ήταν  η  Αγία  Φωτεινή  και  το  Μεσημέρι. Πολλοί  νέοι  δέχτηκαν  με  ενθουσιασμό  να  τους  ακολουθήσουν. Το  ίδιο  έγινε  και  στα  επόμενα  χωριά  που  επισκέφτηκαν, την  Καρυδιά  και  τον  Άγρα. Πολλοί  νέοι  δέχτηκαν  να  τους  ακολουθήσουν  για  να  απαλλάξουν  την  Ελλάδα  από  την  κυριαρχία  των  Τούρκων.

            Μετά  τον  Άγρα, ο  Αγγελής  Γάτσος  με  τους  άντρες  του, αποφάσισαν  να  πάνε  στους  Λύκους. Για  να  πάνε  από  τον  Άγρα  στους  Λύκους, έπρεπε  να  διασχίσουν  ένα  μονοπάτι. Αυτό  το  μονοπάτι  περνούσε  κοντά  από  τον  μικρό, αλλά  βουερό  καταρράκτη  του  Άγρα. Γύρω  από  το  μονοπάτι  ο  τόπος  ήταν  κατάφυτος  από  βελανιδιές  και  καστανιές. Ήταν  όμως  μέρη  που  ο  Αγγελής  Γάτσος  τα  γνώριζε  πολύ  καλά.

            Ενώ  πλησίαζαν  στους  Λύκους, σε  απόσταση  περίπου  1  χιλιόμετρο  από  το  χωριό, μια  τουρκική  περίπολος  τους  είχε  στήσει  καρτέρι. Αμέσως  άρχισαν  να  τους  πυροβολούν. Ο  Γάτσος  και  οι  άντρες  του, αν  και  στην  αρχή  αιφνιδιάστηκαν, πήραν  γρήγορα  θέση  μάχης. Βρέθηκαν  όμως  σε  πολύ  δύσκολη  θέση. Όμως  οι  κάτοικοι  των  Λύκων  άκουσαν  τους  πυροβολισμούς. Κατάλαβαν  αμέσως  τι  συμβαίνει. Οι  πιο  τολμηροί  πήραν  αμέσως  τα  όπλα  και  έτρεξαν  να  βοηθήσουν  τον  Αγγελή  Γάτσο. Χτύπησαν  πισώπλατα  τους  Τούρκους  και  τους  ανάγκασαν  να  υποχωρήσουν.

  

Πηγή: Βιβλίο  “Αγγελής  Γάτσος” - Ιωάννης  Παπαλαζάρου – Δημοτική  κοινωφελής  επιχείρηση  Δήμου  Έδεσσας  2012

 Ο Ιωάννης Παπαλαζάρου γεννήθηκε στον Άγιο Αθανάσιο της Έδεσσας, είναι συνταξιούχος εκπαιδευτικός  και διαμένει μονίμως στην Καρυώτισσα Γιαννιτσών.

    Η παρουσία του στον πολιτιστικό χώρο είναι πολύχρονη και πολύπλευρη:

-  Διετέλεσε Διευθυντής του Κέντρου Λαϊκής Επιμόρφωσης Γιαννιτσών.

-  Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Δημοτικής Επιχείρησης Γιαννιτσών.

- Ιδρυτικό Μέλος και Μέλος όλων των Διοικητικών Συμβουλίων της Ιστορικής – Λαογραφικής Εταιρείας Γιαννιτσών «ΦΙΛΙΠΠΟΣ», επί μια 20ετία από της ιδρύσεώς της (1992),  τα τελευταία δέκα χρόνια ως Αντιπρόεδρός της .

-    Επί 8ετία διηύθυνε τη λειτουργία του Ανοικτού Πανεπιστημίου Γιαννιτσών.

-  Επί 12ετία ήταν υπεύθυνος σύνταξης και έκδοσης του περιοδικού «ΦΙΛΙΠΠΟΣ –Ιστορικά-Λαογραφικά Θέματα», του μοναδικού ιστορικού περιοδικού στο Νομό μας, με πανελλήνιο κύρος, που συνεχίζει να εκδίδεται.

-  Αρθρογράφος από το 1975 πολλών τοπικών εφημερίδων και περιοδικών και συνεργάτης της Τηλεόρασης «ΠΕΛΛΑ – ΤV» σε θέματα ιστορίας-λαογραφίας.

-  Έχει πραγματοποιήσει σειρά διαλέξεων στους Δήμους: Έδεσσας, Θεσ/νίκης, Γιαννιτσών, Βέροιας, Βεγορίτιδας, Κρύας Βρύσης, Πέλλας, Γουμένισσας  κ.α.

-  Συμμετείχε ως εισηγητής σε τρία Πανελλήνια Ιστορικά Συνέδρια: Της Παιονίας, των Γιαννιτσών και της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών Θεσσαλονίκης.

-   Είναι μέλος της Ενώσεως Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος.

-  Το Δεκέμβριο του 2004, ως προσκεκλημένος των Ελληνικών Κοινοτήτων της Γερμανίας και του Συνδέσμου Ελληνογερμανικής Φιλίας, πραγματοποίησε σειρά ομιλιών σε Γυμνάσια, Λύκεια και Ενοριακά Κέντρα της ελληνικής ομογένειας .

- Έχει τιμηθεί με βραβείο από την Ακαδημία Κοινωνικών, Εθνικών και Πολιτιστικών Σχεδιασμών (2007) και με τιμητική διάκριση από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας και το Κέντρο Πολιτισμού και Βιβλίου Νοτιοανατολικής Ευρώπης (2011).

-  Τα τελευταία  χρόνια συνέγραψε και επιμελήθηκε τα εξής ιστορικά και λαογραφικά βιβλία:

1. «ΠΕΡΙΗΓΗΤΙΚΟΣ  ΚΑΙ  ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ  ΟΔΗΓΟΣ  ΤΟΥ        

      ΝΟΜΟΥ ΠΕΛΛΑΣ»

2. «Ο  ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ  ΠΑΠΑΝΙΚΑΝΔΡΟΣ»

3. «Ι. ΝΑΟΣ  ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ  ΠΕΝΤΑΠΛΑΤΑΝΟΥ

     ΙΣΤΟΡΙΑ – ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ»

4. «Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ 

     ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ – ΚΑΠΕΤΑΝ ΓΚΟΝΟΣ ΓΙΩΤΑΣ» 

5. «ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (ΤΣΕΓΑΝΗ) ΙΣΤΟΡΙΑ – ΘΡΥΛΟΙ  

     ΚΑΙ  ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ  ΕΞΙ  ΑΙΩΝΩΝ»

6. «ΤΑ  ΜΥΣΤΙΚΑ  ΤΟΥ  ΠΕΜΠΤΟΥ»

7. «ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ»

8. «ΠΕΛΛΑ – ΤΟΠΟΣ -ΧΡΟΝΟΣ -ΑΝΘΡΩΠΟΙ» εκδόσεις «ΜΙΛΗΤΟΣ»

9 «ΑΓΓΕΛΗΣ ΓΑΤΣΟΣ – ΕΝΑΣ ΓΕΝΝΑΙΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ΣΤΗΝ

   ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΑ ΤΟΥ 1821»

Βιβλιοπαρουσίαση 17 Μαϊου 2023